در دوچرخه، تعویض دنده به سادگی با شل و سفت کردن کابل‌های سیم دنده انجام می‌شود. اما از جانب دوچرخه سوار چگونه این کار انجام می شود؟ مسلما به کمک دسته دنده. در این پست به معرفی انواع دسته دنده دوچرخه حرفه ای برای شما می پردازیم. جالب است بدانید که چندین روش برای انجام این کار ساده وجود دارد! امروزه، رایج‌ترین انواع شیفتر یا دسته دنده دوچرخه عبارتند از: شیفترهای تریگر، توییست/گریپ، شیفترهای یکپارچه ترمز-شیفتر (معروف به “بریفترها”)، شیفترهای باراند، داون‌تیوب، استم و انگشتی. سه نوع اول فقط شیفتینگ ایندکس شده را ارائه می‌دهند و در اکثر دوچرخه‌ها استفاده می‌شوند. اما نوع دیگر (دسته دنده های باراند، داون‌تیوب، استم و انگشتی) عملکردی مشابه دارند. آنها برای تغییر دنده اصطکاکی ضروری هستند، اما برخی از آنها همچنین شیفتینگ ایندکس شده را نیز دارند. در زیر به توضیح هر یک از این انواع دسته دنده حرفه ای بیشتر می‌پردازیم. ابتدا، به مقایسه بین شیفتینگ ایندکس شده و اصطکاکی می‌پردازیم. این دسته‌بندی کلی است که تعیین می‌کند کدام شیفترها را می‌توانید در نظر بگیرید.
روش های تعویض دنده دوچرخه
تفاوت بین تعویض دنده دوچرخه به روش ایندکس و فریکشن این است که در تعویض دنده ایندکس، هر چرخ دنده ای با یک کلیک از جانب دوچرخه سوار به جای خود قرار می‌گیرد. وقتی که به درستی تنظیم شود، این روش بسیار آسان و دقیق است. اما در تعویض دنده به روش فریکشن، این کلیک‌ها وجود ندارند و بنابراین بستگی به راننده دارد که به دقت شیفت کند. این روش سخت‌تر است ولی قوی‌تر بوده و تعمیر آن هم ساده تر است. بنابراین می توان دسته دنده های ایندکس را به عنوان دسته دنده های حرفه ای دوچرخه دانست.
برای تغییر دنده دوچرخه، دو روش وجود دارد. یکی استفاده از توقف‌های داخلی (نقاط ایندکس) است که به سادگی در جای خود قرار می‌گیرند. هر کلیک سیم دنده دوچرخه را به اندازه کافی بالا/پایین می‌کند تا شانژمان به طور دقیق یک موقعیت بالا/پایین حرکت کند. این روش را تعویض دنده ایندکس می گویند. وقتی به درستی تنظیم شود، استفاده از آن بسیار آسان است. مزیت این روش راحتی دوچرخه سوار در تعویض دنده و عدم وجود نیاز به فرایند یادگیری و وقت گذاشتن برای تمرین در تعویض دنده می باشد. عموما به این روش تعویض دنده که بر روی دسته دنده پیاده سازی می شود دسته دنده های حرفه ای دوچرخه می گوییم.
روش دیگر این است که شانژمان دوچرخه به آزادی حرکت کند، به جای نقاط ثابت، کاملا به راننده وابسته باشد تا تا زمانی که به چرخ دنده ی مناسب برسد و دنده را نهایتا تعویض کند – نه بیشتر و نه کمتر. این شیفتینگ فریکشن است. مشکل این روش سختی یادگیری آن برای دوچرخه سوار بوده و این که برای احساس راحتی با آن نیاز به تمرین دارد. در این روش البته تغییر دنده ی اشتباه به راحتی قابل اصلاح بوده و مشکل بزرگی نیست، اما مسلما در ابتدای امر که شما با آن احساس راحتی نمیکنید این اتفاقات بسیار رخ می‌دهد. همچنین در زمین‌های ناهموار، تعویض دنده فریکشن را دشوار می‌یابم، زیرا لرزش‌ها باعث می‌شوند حس بازخورد از شانژمان سخت شود. اما مزیت آن یک سیستم ساده و قوی است که نیاز کمتری به نگهداری دارد و آسان‌تر برای تعمیر است. برخی هم می گویند که تجربه آن آرامش بیشتری دارد. شما در این روش نیازی به گوش دادن به کلیک‌ها ندارید و تمایلی هم به تعویض دنده ی مداوم فقط به این دلیل که می‌توانید ندارید.
دسته دنده های مدرن و حرفه ای دوچرخه
بیشتر دوچرخه‌های مدرن دارای سیسم تعویض دنده ایندکس شده هستند. به این معنی که دسته دنده های این دوچرخه ها حرفه ای بوده و از نوع ایندکس شده و کلیکی است. اگر چشمانتان را ببندید و بخواهید یک دوچرخه دنده ای حرفه ای را در فروشگاه دوچرخه انتخاب کنید، تقریباً اکثر دوچرخه سواران، شیفتینگ ایندکس شده را انتخاب می کنند. حداقل چند دهه است که این روش تعویض دنده دوچرخه حرفه ای رایج شده است. آیا این بدان معناست که دیگر روش شیفتینگ اصطکاکی یک چیز قدیمی و سخت است که باید در موزه آن را بیابیم؟
بالاخره دسته دنده دوچرخه حرفه ای کدامست؟
بعضی از دوچرخه سواران ممکن است این دیدگاه را بیان کنند، اما بعضی دیگر نه. تعویض دنده ی اصطکاکی مزایای خود را دارد. درست است که شیفتینگ اصطکاکی در راحتی فوری امتیاز نمی گیرد، اما در سادگی و قدرت مقاومت بهتر عمل کرده و امتیاز آن جبران می‌شود. دسته دنده های ایندکس شده از آن جا که به طور دقیق و قطعی قرار می‌گیرند، بنابراین تحمل تنظیمات نادرست در آنها کم است. بنابراین در زمان سرویس دوچرخه سرویس کار، کار سختی در پیش دارد. هر چند که کابل‌های شیفتر به طور طبیعی در طول زمان کشیده می‌شوند و هر نقطه ایندکس کمی فاصله می‌گیرد که باعث شیفتینگ سخت یا ناقص می‌شود.
آیا تا به حال در حال تعویض دنده، متوجه شده‌اید که به جای تثبیت شدن، به طور مداوم کلیک می‌کند یا کشیده می‌شود؟ احتمالاً به همین دلیل است. در شیفتینگ اصطکاکی، تنظیمات به صورت ایندکس شده انجام نمی‌شود. بلکه وظیفه دوچرخه سوار است که بصورت دستی این کار را بخوبی انجام دهد. تنظیم حداکثر و حداقل حرکت شانژمان در واقع یک وظیفه به عهده ماست. علاوه بر این، شیفترهای اصطکاکی به طور شگفت‌انگیزی نیاز به تنظیمات دقیق کمتری دارند. آیا شیفترهای اصطکاکی خوبند یا بد؟ دسته دنده های اصطکاکی نیاز به یادگیری بیشتر و تلاش آگاهانه بیشتری دارند. با این حال، تقریباً همگی آن ها، بسیار مقاوم و اغلب ارزان هستند.
چه دوچرخه سوارانی از دسته دنده های قدیمی اصطکاکی استفاده می کنند؟
دسته دنده های انواع اصطکاکی هنوز هم بین دوچرخه‌سواران تورینگ محبوب است، که ممکن است نیاز به تعمیرات جاده‌ای در مکان‌های دورافتاده داشته باشند. همچنین، در اکثر دوچرخه‌های وینتیج، این تنها گزینه است. برخی از دوچرخه‌سواران کاربردی برای دوچرخه‌های شهری، دسته دنده های اصطکاکی را به دلیل مقاومت و نگهداری آسان ترجیح می‌دهند. انواع شیفترهای این نوع شیفترهای تریگر بعد از معرفی مکانیزم شیمانو S.I.S در سال 1984 محبوب شدند. شیفترهای تریگر، گاهی به عنوان rapidfire نیز شناخته می‌شوند، یک ایده ساده است. یک دسته دنده ی تریگر سیم شانژمان را (با یک کلیک) محکم می‌کند و یک تریگر دوم آن را (با چند کلیک) محکم‌تر می‌کند.
مزایای تریگر شیفتر:
- طراحی بسیار ارگونومیک که به راحتی از موقعیت رانندگی معمولی قابل دسترسی است.
- راحتی یادگیری
- می‌توانید انگشتان خود را روی دسته ترمز نگه دارید.
معایب تریگر شیفتر:
- تنها می‌توانید با یک کلیک یک دنده بالا بروید.
- دسته‌ها ممکن است در صورت برخورد، به ویژه در شیفترهای ارزان قیمت ساخته شده از پلاستیک، شکسته شوند.
- فقط با شاخص‌ها کار می‌کنند.
مزایای شیفتر گریپ:
- ساده و شاید برای رانندگان تازه کار بسیار آشکار باشد.
- برخلاف شیفترهای تریگر، می‌توانند به صورت همزمان چندین دنده را در هر دو جهت تغییر دهند.
- می‌توانید انگشتان خود را روی دسته ترمز نگه دارید.
معایب شیفتر گریپ:
- آسان برای تغییر دادن به طور تصادفی، زیرا همیشه در کنار یا زیر دست شما قرار دارند.
- کمتر ارگونومیک، به ویژه برای تغییر دادن بیش از یک دنده، زیرا باید مچ دست خود را چرخانید.
- فقط با شاخص‌ها کار می‌کنند.
شیفتر های حرفه ای یکپارچه (بریفترها)
در سال 1990، شیمانو ترمز و تغییر دنده را در یک دسته یکپارچه ترکیب کرد. این دسته های یکپارچه، که اغلب به آنها بریفتر می گویند، از آن زمان تاکنون به عنوان استاندارد برای دسته های فرودروبار استفاده می شوند (اما تقریباً هرگز بر روی انواع دسته های دیگر استفاده نمی شوند). در نسخه رایج ترین آن، شما دسته ترمز را به داخل فشار داده و سیم شانژمان دوچرخه را تنگ می کنید. همچنین یک دسته کوچک فرعی وجود دارد که با فشار دادن آن به داخل، سیم شانژمان را محکم می کنید. اخیراً، SRAM تمام تغییر دنده ها را در آن دسته فرعی ترکیب کرد: برای تغییر به بالا آن را به داخل کمی فشار دهید و برای تغییر به پایین آن را به داخل بیشتر فشار دهید. تقریباً هر دو سبک از این دو نوع در بازار دوچرخه های جاده ای / سایکلوکراس / گراول استفاده می شود.
مزایای بریفتر: برای اکثر رانندگان جدید نیز قابل فهم است. می توانید انگشتان خود را روی دسته های ترمز قرار دهید. موقعیت دست راحت و ارگونومیک.
معایب بریفتر: گران قیمت برای جایگزینی. بخصوص پیچیده برای تعمیر. و اینکه فقط نوع ایندکس آن وجود دارد.
انواع دسته دنده حرفه ای؛ باراند، داون‌تیوب، تامب و استم
دسته دنده های دوچرخه باراند (معروف به بارکان)، داون‌تیوب و استم در واقع یک چیز با نصب‌های مختلف هستند. آنها به طور ساده، دسته‌هایی هستند که کابل شانژمان را در یک جهت باز می‌کنند و در جهت دیگر آن را محکم می‌کنند. آنها در دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ بر روی دوچرخه‌ها بسیار رایج بودند، زیرا شیفتینگ با استفاده از دکمه و چرخش در آن زمان کمی یا به طور کامل وجود نداشت. دسته‌های شیفتر باراند هنوز هم روی دوچرخه‌های تورینگ مدرن رایج هستند. در اینجا یک نمونه خوب از عملکرد آنها وجود دارد. نصب‌های دیگر، از داون‌تیوب تا هندلبار، مکانیزم پایه را در مکان دیگری ارائه می‌دهند. مزایای دسته‌های شیفتر محکم و (بیشتر) ارزان قیمت هستند. بدون ایندکس کردن، تعداد سرعت و چرخ دنده های شانژمان مهم نیست. نصب‌های داون‌تیوب به دلیل عدم نیاز به رسیدن کابل‌ها به هندلبارها (و پیچیدن آنها) زیبا و تمیز به نظر می‌رسند. البته نسخه های ایندکس شده ای هم از انواع این دسته دنده ها در بازار موجود است. معایب این دسته دنده ها این است که اکثرا در نسخه های ایندکس نشده نیاز به تمرین بیشتر دارند. حتی در حالت ایندکس شده، نیاز به لمس دقیقتری دارند که ممکن است در مسیرهای ناهموار مشکل ساز باشد. این دسته دنده ها نسبت به سایر سبک‌ها کمتر ارگونومیک هستند. در بیشتر نسخه های این دسته دنده ها نیاز به دور کردن دسته‌ها از دسته‌های ترمز دارند. نصب‌های داون‌تیوب به ویژه نیاز به خم شدن دارند که ممکن است در زمان روبرویی با موانع غیرمنتظره هنگام دوچرخه سواری تعادل شما را به هم بزند.
چه نوع شیفتر را باید انتخاب کنید؟
امروزه باید تلاش کنید تا دوچرخه‌هایی با شیفترهای فقط اصطکاکی پیدا کنید. علاوه بر دوچرخه‌های تورینگ و چندین گزینه دیگر، تقریباً همه چیز در بازار از سیستم شیفتر ایندکس شده استفاده می‌کند. (شامل محورهای داخلی با دنده‌های سیار پیچیده است. بنابراین شیفترهای ایندکس بسیار مهم هستند.) درباره شیفترهای ایندکس شده کدام را انتخاب کنید، ما در چرخ آموز پیشنهاد میکنیم تمام سبک‌ها را امتحان کنید. با این حال، توصیه کلی ما این است که برای دوچرخه‌های کوهستانی، هیبریدی و شهری، شیفترهای تریگر سبک شیمانو راحت‌تر (و سخت‌تر برای تصادفی شیفت دادن) از شیفترهای چرخشی است. همچنین خوب است یک انگشت را به هر جهت اختصاص دهید، به جای راندن دو دسته با انگشت شست. برای دوچرخه‌های جاده‌ای، شیفترهای بریفتر سبک SRAM جالب تر هستند. همه بریفترها با استفاده از همان انگشتان به دو طرف فشرده می‌شوند، بنابراین بهتر است از همان دسته استفاده کنید. با این حال، برای دوچرخه‌های شهری و سفرهای کوتاه، چرخ آموز، شیفترهای انگشتی یا بار-اند که در حالت اصطکاکی کار می‌کنند، را پیشنهاد میکنیم. اگرچه کمتر دقیق است، اما روش عالی‌ای برای کاهش نگهداری است. به خاطر داشته باشید که این توصیه ها نظرات شخصی کارشناسان چرخ آموز است و بسیاری از سواران حرفه‌ای ممکن است مخالفت کنند. علاوه بر این، ترجیحات شما ممکن است با سواری شما تغییر کند. این به ویژه در هفته‌ها و ماه‌های اول سواری شما صادق است. از تمایل به پرداخت بیشتر برای قطعات با کیفیت برتر خودداری کنید تا زمانی که کیلومترهای کافی را طی کرده و ترجیحات خود را به صورت مستقیم تجربه کنید.